روزنامه پیام ما در گزارشی ماجرای برج‌سازی در حریم باغ گیاه‌شناسی تهران را بررسی کرده است.
در این گزارش می‌خوانیم:
گودی عمیق در حریم باغ گیاه‌شناسی ملی ایران حفر شده که قرار است ۲۲ برج ۳۸ طبقه از آن سربرآورد. دعوا بر سر این برج‌ها که نفس بخش شمالی باغ ۱۴۵ هکتاری را می‌گیرد، از مدت‌ها پیش آغاز شده است؛ دعوایی که یک سوی آن ارتش جمهوری اسلامی ایران و شهرداری تهران قرار دارند و سوی دیگرش کارشناسان محیط زیست و میراث فرهنگی.
عملیات ساخت یکی از جنجالی‌ترین پروژه‌های ساختمانی تهران از ابتدای سال ۱۴۰۱ سرعت گرفت و اکنون که شش ماه از آن زمان می‌گذرد، کار به دیوان عدالت اداری کشیده شده است. تهدید این برج‌سازی برای باغ گیاه‌شناسی در حالی است که پروژه مسکونی استادان دانشگاه تربیت مدرس به ارتفاع ۲۰ طبقه هم در حریم این باغ قرار گرفته است.
سابقه این برج‌سازی که اکوسیستم باغ گیاه‌شناسی را تهدید می‌کند، به توافق شهرداری تهران با ارتش جمهوری اسلامی ایران در سال ۸۷ برمی‌گردد که طبق آن از ۵۱۱ هکتار زمین متعلق به ارتش، باید ۳۵۰ هکتار به شهرداری واگذار شود و در ۱۶۱ هکتار دیگر آن، ۲۰ هزار واحد مسکونی ساخته شود. زمینی که واگذار شد، درست در حریم باغ گیاه‌شناسی ایران است. شهرداری بارها گفته که این توافق مربوط به دوره قبل است و مجوزهای لازم را دارد اما مسئله اینجاست که کارشناسان محیط زیست می‌گویند ساخت ۲۲ برج بلندمرتبه زوال باغ را به دنبال دارد و گویی برج‌ها را روی نبض باغ بنا می‌کنند.
با بالا گرفتن انتقادات، اواخر فروردین امسال، سرانجام ارتش سکوتش را شکست و دریادار سیاری، معاون هماهنگ‌کننده ارتش در جلسه علنی شورای شهر تهران این پاسخ را به منتقدان داد: «هر کاری در پروژه چیتگر انجام دادیم مجوز از شهرداری منطقه داشتیم اگر مشکل است که چرا مجوز دادند؟» در آن زمان رئیس کمیسیون شهرسازی شورای شهر تهران گفته بود: «سه طرف یعنی باغ گیاه‌شناسی و ارتش و شهرداری برای حل موضوع اعلام آمادگی کردند.» در اردیبهشت‌ماه، غلامعباس ترکی، معاون حقوق عامه و پیشگیری از وقوع جرم دادستانی کل کشور هم مخالفت خود را با این پروژه اعلام کرد
. او در بازدید از این باغ گفت: «احداث ۲۲ بلوک و بالغ بر ۵ هزار و ۵۰۰ واحد در این محل مشکلات متعددی از جمله مشکل آب، آب و هوا و نقض استاندارد‌های ملی و بین‌المللی را برای باغ به وجود خواهد آورد. موضوعی که در حال حاضر مسلم است، اجرای طرح در خارج از چارچوب مشخص بوده و بدون اینکه استاندارد‌های لازم رعایت شود؛ ساخت‌و‌ساز در این محوطه از نظر دادستانی ممنوع بوده و ما با آن مخالف هستیم.» اکنون پس از شش ماه خبری تفاهم وعده‌داده شده نیست و مخالفت دادستانی نیز تاثیری در پروژه نداشته است.
محمد متینی‌زاده: از زمانی که در منطقه ۲۲ شهرداری تهران بلندمرتبهسازی در حاشیه بزرگراه‌های حکیم و همت شروع شد، آرام‌آرام افت آب‌های زیرزمینی آغاز شد. به‌طوری که زمانی ظرفیت چاه‌های موجود در باغ گیاه‌شناسی ۲۰۰ لیتر در ثانیه بود اما اکنون به حدود ۸۰ لیتر در ثانیه رسیده است.
محمد متینی‌زاده، عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور از پیگیری‌های این موسسه برای توقف برج‌سازی می‌گوید؛ پیگیری‌هایی از طریق دادستانی، معاون اول رئیس جمهور و حتی شورای عالی امنیت ملی کشور. با همه این اقدامات اما «عملیات با سرعت پیش می‌رود. آن هم در حالی که همه نهادهای علمی و اجرایی و حقوقی حاضر در کشور متفق‌القول می‌گویند این پروژه باید متوقف و به جای دیگه منتقل شود. هیچ کدام از دستورها و برنامه‌هایی که پیشنهاد شد نتوانست برج‌سازی را متوقف کند.»
متینی‌زاده می‌گوید: «همه مخالفت خود را با این پروژه اعلام کردند و به ضرس قاطع گفتند که بر مبنای ادله علمی این پروژه بلندمرتبهسازی در طول زمان به باغ گیاه‌شناسی ملی ایران آسیب می‌زند و به زوال آن می‌انجامد. هیچ کدام از دستورات منجر به توقف نشد. معاون اول رئیس جمهور دستور داد، نشد. خود رئیس جمهور در روز درختکاری به آقای زاکانی دستور داد که متوقفش کند اما نکرد.»
به گفته او آخرین اقدام این است که با همراهی معاون حقوق عامه دادستانی، پرونده در دیوان عدالت اداری پیش برده می‌شود. متینی‌زاده توضیح می‌دهد: «این شکایت به دیوان رفته و همه ادله ارائه شده است. حتی آقای ترکی، معاون دادستان کل نامه بلندبالایی برای دیوان عدالت اداری نوشته و تمام ادله حقوقی مبنی بر تخلفات رخ داده را اعلام کرده و به‌طور صریح از دیوان خواسته کار متوقف و پروانه باطل شود. در حال حاضر قاضی دیوان مشغول بررسی موضوع است و از شهرداری و ارتش خواسته توضیح بدهند. البته آنها خیلی حرفی برای گفتن ندارند و در جلسه دادگاه هم به همین شکل بود. در حالی که باید ملی فکر کنند و بدانند که این پروژه ارزش باغ گیاه‌شناسی که در خاورمیانه بی‌نظیر و در دنیا کم‌نظیر است را زیر سوال می‌برد.»
به گفته متینی‌زاده این پروژه در حالی در شمال باغ گیاه‌شناسی اجرا می‌شود که کمی بالاتر از آن، پیش از این بلندمرتبه‌سازی‌ها آغاز شده بود. «از زمانی که در منطقه ۲۲ شهرداری تهران بلندمرتبهسازی در حاشیه بزرگراه‌های حکیم و همت شروع شد، آرام‌آرام افت آب‌های زیرزمینی آغاز شد. به‌طوری که زمانی ظرفیت چاه‌های موجود در باغ گیاه‌شناسی ۲۰۰ لیتر در ثانیه بود اما اکنون به حدود ۸۰ لیتر در ثانیه رسیده است. به تدریج این افت بیشتر هم خواهد شد.»
متینی‌زاده با اشاره به انتخاب مکان تاسیس باغ گیاه‌شناسی با توجه به شیب هیدرولیک در پایین‌دست می‌گوید: «با وجود این شیب بارش‌های جوی وارد زمین و سفره‌های زیرزمینی می‌شد و چاه‌ها را سیراب می‌کرد اما وقتی برج‌ها با آن عمق پی‌ریزی ساخته شد، همه راه‌های نفوذ بسته شد. اکنون این پروژه در شمال باغ، تیر آخر برای توقف ورود آب‌های زیرزمینی و روانه شدن منابع آبی به سمت باغ می‌بندد. بر این اساس نخستین آسیب افزایش شدید افت آب‌های زیرزمینی در باغ گیاه‌شناسی است.»
باغ گیاه‌شناسی به عنوان اثری که در فهرست میراث طبیعی کشور ثبت شده، حریم دارد. متینی‌زاده، عضو موسسه تحقیقات جنگل می‌گوید: «حریم مصوب وزارت میراث فرهنگی بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ متر است. اما عملیات در حدود ۴۰-۵۰ متری باغ در حال اجراست و درست روی نبض باغ می‌افتد.» مقاله‌ای که پیش‌تر به آن اشاره شد با بیان اینکه حریم این باغ در سال ۱۴۰۱ در دفتر ثبت و حریم آثار، حفظ و احیاء میراث معنوی و طبیعی در وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با تعیین ضوابط و مقررات مشخص برای حفاظت از آن به تصویب رسید، از مواردی نام می‌برند که باغ را تهدید می‌کند و دو مورد از آنها برج‌سازی در اطراف باغ است: «ساخت برج‌های مسکونی متراکم و متعدد از حدود یک دهه پیش در اراضی شمالی باغ، ضلع شمالی بزرگراه‌های حکیم، همت و اطراف دریاچه خلیج فارس شروع شد و همچنین بلند مرتبه‌سازی در مجاورت ضلع شمالی باغ که شامل ساخت پروژه در ضلع جنوبی بزرگراه حکیم و ضلع شمالی باغ است از جمله تهدیدات مهم باغ است» از جمله دیگر تهدیداتی که در این سال‌ها باغ را با مشکل روبه‌رو کرده است هم بر اساس این مقاله، متروی کرج-تهران، بتن‌ریزی کف رودخانه وردآورد، وجود مجتمع‌های پژوهشی و اداری مستقر در حاشیه بلوار پژوهش بوده است.
این مقاله همچنین می‌نویسد که آثار زیان‌بار و بی‌بازگشت پروژه بلندمرتبهسازی در قسمت‌های شمالی باغ گیاه‌شناسی ملی ایران بدون در نظر گرفتن حریم این باغ، کاهش شدید منابع آبی، کاهش وزش باد و تهویه مناسب، افزایش دما و تشکیل جزایر حرارتی، افزایش میزان و گستره گردوغبار، افزایش آلودگی‌های هوا، نور در شب و آلودگی‌های صوتی، نفوذ پساب یا فاضلاب شهری به خاک و آلوده‌سازی آب در دسترس گیاهان، کوچ و نابودی جانوران موجود در این اکوسیستم، از دست رفتن یکی از قطب‌های گردشگری و فرهنگی و البته نابودی منظر است.
در پایان آمده است: «ضروری است ضمن حفاظت از باغ، تمهیدات لازم برای حفظ منطقه حائل آن در اسرع وقت پیش‌بینی و اجرا شود. جلوگیری از ساخت وسازهای جدید پیرامون باغ و کاهش و تعدیل اثرهای منفی و مضر سازه‌های موجود اطراف باغ توسط مذاکره با مالکان آنها باید به جد در دستور کار متولیان باغ قرار گیرد. در غیر اینصورت، در آینده‌ای نه چندان دور شاهد نابودی این باغ ارزشمند خواهیم بود.»
